Rize Ne Yetiştirir? Üzerine Birkaç Esprili Yorum
Rize ve O Meşhur Çay
Hadi gelin, biraz da ciddiyetle başlayalım… Rize, Türkiye’nin en güzel illerinden biri, hem doğasıyla hem de ekonomisiyle. Ama tabii, bu yazıdan bir doğa turizmi rehberi beklemeyin. Çünkü ben Rize’yi, “o çayın yetiştiği yer” olarak hatırlıyorum. Ya da şöyle diyelim: Rize, çay üretmekten başka bir şey yapmayı unutmuş gibi bir yer. Yani orada gittiğinizde herkesin kafasında aynı soru var: “Rize’de başka ne yetişiyor ki?” Gidin, bir bakın, insanlar çayı o kadar çok seviyorlar ki, çaydan başka şeyleri unuttukları bile olabilir!
Bir arkadaşım geçen gün bana “Rize’ye git, çayın tarlalarını gör” dedi. Ben de “Vallahi arkadaş, bir tarladan ne bekleyebilirim ki? Çay dışında ne olabilir?” dedim. Yani, öyle bir durumu var ki Rize’nin, çayın en kralı orada yetişiyor ve Rize ne yetiştirir diye sorduğumda, aklıma ilk gelen şey sadece çay oluyor. Başka bir şey yetiştirebilirler mi? Gerçekten mi?
Ama Durun, Çay Her Şey Değil!
Evet, Rize’nin tarım ürünleri listesinde tabii ki çay başı çekiyor. Ama Rize’yi tanıdıkça aslında başka şeylerin de yetiştiğini fark ettim. Mesela mısır. Evet, yanlış duymadınız! Mısır. Hani o tarlalardaki devasa boylarda yetişen, bir şekilde her yemeğin içine dahil edebileceğiniz mısır. Tabii ki bu mısırlar da bir noktada çayın “gölgesinde” kalıyor, çünkü çay o kadar büyük bir mesele ki, neredeyse mısır bile çayla kıyaslandığında “yan ürün” gibi görünüyor.
Bir gün bir markette mısır almak için raftan bir paket alıp fiyatına bakarken, “Ya Rize gerçekten mısır da yetiştiriyor mu?” diye sormak zorunda kaldım. Bunu düşünürken, bir anda kafama şunlar takıldı: “Çay kadar meşhur olmasa da, mısır da önemli bir Rize iksiri değil mi?”
Ama merak etmeyin, sadece çay ve mısırla bitmiyor. Gerçekten de Rize, daha farklı tarım ürünlerine ev sahipliği yapıyor. İşte tam burada devreye giriyorum:
Rize’nin “Gizli” Tarım Ürünleri
Rize, aslında bu “gizli baharatlar”la büyüyor. Sadece dağ çayı değil, aynı zamanda fasulye, patates ve hatta fındık da yetişiyor. Bunu kimse size söyler mi? Hayır! Çünkü herkes sadece çayı duyduğunda “işte bu Rize” diyor ve tamam, konuyu kapatıyorlar. Ama Rize’nin toprağında yetişen her şey, bambaşka bir lezzet. Mesela fındık… Evet, fındık da yetişiyor ve kimse Rize’deki fındığın kalitesini tartışamaz. Fındığı al, çayın yanına koy, yemek değil, adeta bir ritüel.
Rize Ne Yetiştirir? Ve Benim İç Sesim
Bazen düşünüyorum, “Rize ne yetiştirir?” diye soranlara bir cevap vermek zor. Çünkü bu soru beni her zaman kafa karıştırıyor. Gerçekten her şey yetişiyor, ama bir şey var ki o da çay. Herkesin bildiği, herkesin tanıdığı o Rize çayı. Her defasında “Çay yetiştirir,” diyorsunuz, ama iç sesim bana sürekli şunu söylüyor: “Yeter! Artık başka bir şey söyle!”
Hadi bir diyalog yapalım, düşünün ki şöyle bir an var:
Ben: “Rize ne yetiştirir?”
İç sesim: “Çay.”
Ben: “Ama başka ne yetişiyor?”
İç sesim: “Mısır, fındık, fasulye… Ama kimse bunları hatırlamıyor.”
Ben: “O zaman ben de mi unuturum?”
İç sesim: “Belki… ama önemli olan çay, her zaman çay.”
Ve evet, işte Rize’nin her şeyi… Ama çay her zaman başta!
O Kadar Çok Tarım Ürünü Varken, Rize Hangi Alanı Üzerine Yoğunlaşıyor?
Hadi biraz da Rize’nin tarım alanındaki yoğunlaşmasına bakalım. Çay, her zaman en popüler ve “herkesin tanıdığı” ürün olduğu için, burada diğer tarım ürünlerinin arka planda kaldığını kabul ediyorum. Ama işin aslı, bu yoğunlaşma da Rize’nin ekonomisini hareketlendiriyor. Çayın etrafında dönen bir sektör var ve bu sektörün sadece yerel pazarlarda değil, küresel ölçekte bile etkisi var. Yani, Rize’nin tarlasına bakınca, bazen orada ne yetiştiğini değil, hangi sektörün büyüdüğünü görmek önemli.
Herkes çayı biliyor ama mısır, fasulye ve fındıkla ilgili detaylı bir bilgi edinmeye kimse pek niyetli değil. Kimse Rize’de büyüyen fasulyenin tadını tartışmaya girmiyor. Ama bence bunlar da çok değerli. Ve hepimizin hatırlaması gereken şey şu: “Rize, çayla tanınıyor ama birçok başka şeyi de yetiştiriyor.”
Sonuç: Rize’nin Tarım Haritası
Şimdi, “Rize ne yetiştirir?” diye sorarsanız, cevabım kesinlikle sadece çayla sınırlı kalmayacak. Tabii ki, çay başta geliyor ama bu topraklarda mısır, fındık, fasulye, patates de yetişiyor. Rize’nin çok yönlü tarım ekosistemini görmek gerek. Çayın yanında bambaşka tatlar da var, ama en azından bir süre çayın hükmetmesine izin verelim. Çünkü sonuçta, “Rize çayı” dediğinizde gerçekten bir fark yaratıyorsunuz.
Siz de başka hangi tarım ürünlerini Rize’de görmek istersiniz? Yorumlarınızı paylaşın, tartışalım!